لواسان

لَواسان یا همان لواسان‌کوچک یکی از شهرهای شهرستان شمیرانات استان تهران است.

شهر لواسان در بخشی به نام بخش لواسانات قرار دارد. جمعیت بخش «لواسانات» براساس سرشماری کارگاهی آبان ۸۱، ۲۰۶۹۷ نفر (۶۳۹۹ خانوار) می‌باشد که از این میزان ۱۶۰۹۰ نفر در حوزه شهری و ۴۶۰۷ نفر در خارج از آن سکونت دارند ^[۱]. جمعیت آن در سال ۹۰ بین ۲۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود.

شهرستان شمیران که مشتمل از سه شهر تجریش، لواسان و قصران است منطقهٔ یک شهر تهران را تشکیل می‌دهد.

شهر لواسان را از شمال، کوه‌های ورجین، باغدره، کند و افجه، از سمت باختر کوه‌های قصران، از سمت شمال خاور و خاور کوه‌های ایرا، فیل زمین، لواسان بزرگ (اسم روستایی) و جاجرود و از جنوب کوه‌های تلو، کوه‌های تلو، زینکوه و ارا کوه در بر می‌گیرند.

بخش لواسان دارای روستاهای زیادی است اما بدنهٔ شهر از باختر به خاور را محله‌های اصطلک، ترک مزرعه، احمدآباد، شورکاب، جاییج(جاج معرب چاچ)، گَلَندُوَک(گل هم دو رودک) «مرکز»، نجارکلا، سیدپیاز، ناران، قاضی‌آباد، کلاک، باغ دره، سبو بزرگ و سبو کوچک تشکیل می‌دهند.

توپوگرافی

شهر لواسان در دامنهٔ رشته کوه البرز و در ارتفاع ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. ^[۲]

ریشه‌شناسی

لواسان در زبان پارسی پهلوی به معنی (چم) «تیغه یا لبه طلوع» می‌باشد که از دو بخش «لو» و «آسان» بترتیب به معانی «لب یا لبه» و «بالا آمدن» تشکیل شده‌است. کارواژه آسان به همین معنی در نامگذاری سرزمین فارسی زبان خراسان نیز بکار گرفته شده‌است. خراسان یا خوراسان که خور در آن به معنی خورشید و در کل به معنی جایی می‌باشد که خورشید بالا می‌آید و لواسان نیز به همان صورت به معنای لبه یا جایی است که در آن «بالا آمدن» (اشاره به خورشید) صورت می‌پذیرد. ناصر خسرو قبادیانی در اوایل سفرنامهٔ خود می‌نویسد: «میان ری و آمل کوه دماوند است مانند گنبدی و آن را لواسان گویند» و با توجه به شرح فوق می‌توان اینطور برداشت نمود که منظور از لواسان همان کوه دماوند و منطقه اطراف آن است که شامل بخش لواسانات هم می‌شود. لازم به ذکر است که شهر لواسان در منابع و کتب تاریخی گذشته گاهی به صورت «کوشک دشت» نیز از آن یاد شده که کوشک به معنای کاخ بوده و کوشک دشت به معنای دشتی است که کاخی در آن واقع می‌باشد و دکتر کریمان نگارنده کتاب تاریخ قصران در ذکر وجه تسمیه شهر لواسان علت این نام گذاری را به احتمال زیاد وجود کاخی ییلاقی دانسته که برخی آن را متعلق به دوره استبداد و جور خلفای تازی عباسی می‌دانند و برخی دیگر متعلق به علی پور کامه و ابو شجاع عضدالدوله {فناخسرو (پناه خسرو)} از امرای خاندان آل بویه می دانند که دومی بزرگترین امیر این خاندان برشمرده می‌شود. هنوز برخی از بقایا و آثار این کاخ در نزدیکی سد لتیان مشاهده می‌شود.

زبان گفتاری

زبان گفتاری مردم بومی لواسان و روستاهای اطراف آن در بخش لواسانات فارسی با لهجه دیلمی است که با زبان پهلوی باستان اشتراکات بسیاری دارد که به گویش البرزی به دلیل رواج آن در کوهپایه‌های رشته کوه البرز (مانند طالقان در البرز و کیلان در دماوند) نیز مشهور است و گاها از آن به تاتی یا کوهپایه ای نیز یاد میشود که با اندک تفاوت لهجه در فشم و اوشان و بسیاری از روستاهای رودبارقصران نیز بدان سخن می گویند . این زبان همان لهجه قدیم تهرانی است که تقریبا در حال نابودی است. مردم روستاهای لواسان هنوز بدان تکلم می‌کنند اما در شهر لواسان به مرکزیت گلندوئک بسبب مهاجرت اقوام از نقاط مختلف کشور در سالهای گذشته، جز تعداد معدودی از بومی‌های قدیمی، اکثریت اعم از بومی و غیر بومی به فارسی معمول با لهجه تهرانی سخن می‌گویند و نسل جدید دیگر به لهجه قدیم تکلم نمی‌کند.بسیاری بر این باورند که گویش های البرزی بهمراه زبان تاتی ، زبان های دیلمی نوین هستند و تات زبانها و کوهپایه نشینان البرز همان دیلمی ها می باشند از جمله دلایل مهمی که برای اثبات این موضوع ارائه گردیده ‏انطباق محدوده جغرافیایی سرزمین دیلم با البرز و مناطق تات نشین کنونی در کتب جغرافیدانان و مورخان قدیم و وجود شباهت و نشانه هایی آوایی - معنایی در این زبانها با آنچه از زبان دیلم در کتب پیشینیان ذکر گردیده می باشد.

امنیت

پروانه مافی فرماندار سابق شهرستان شمیران در دیماه سال ۱۳۸۵ ضمن خبر از نامزدی شهر لواسان برای عضویت در جامعه جهانی ایمن به عنوان صد و یکمین شهر امن جهان، انتخاب لواسان به عنوان نخستین شهر امن ایران را اعلام نمود. ^[۳]

خاندانهای بومی لواسان

متین گو, میربابایی , علیمیرزایی , ناصر آبادی ,حسین چارمیدار، ریحانی،زینعلی ، حصارکی شورکابی ، کردی کلاکی ، کردی، خندان ، مشهدی حسینی‌ ، میر بابایی ،زینکوهی، شیخی نارانی ،شیخی، احیایی ، علی‌ پناهی ، لواسانی ، یقنعلی، نخلی ، یونسی، افراسیابی، فرسیابی، گرجی، گلندوکی، فتاحی ،عسلی، لاری، شکری ، خدابنده و خلیلی،یوسفی،میرطاهری،بابایی،سیدمهدی،شعاعی،محمدعلیان. شیرخانی

سد لتیان و لواسان

در جنوب شهر لواسان سد لَتیان قرار دارد که در سال ۱۳۴۶ به بهره‌برداری رسیده‌است. این سد بتونی نقش بسزایی در تامین آب و برق شهر تهران دارد. نام این سد قبل از انقلاب فرحناز بوده‌است. رودخانهٔ جاجرود که از ارتفاعات کوه‌های دربندسر، گرمابدر، ایگل، زایگان و قسمت جنوبی توچال (بخشی از کوه‌های البرز مرکزی) سرچشمه می‌گیرد آبریز اصلی سد است. رودخانه‌های لوارک (کند)، افجه و لار (برگ جهان)والگو:نیکنام شهر که قبل از احداث سد شاخه‌هایی از رود جاجرود بودند و به جاجرود می‌ریختند با گذر از لواسان، امروزه به خود دریاچهٔ سد می‌ریزند. قبل از احداث سد در مکان امروزی دریاچهٔ سد، روستاهایی آباد و باغستانی که به آن شانی (شاهانی) می‌گفتند وجود داشته که دولتبا قیمت خوبی زمین‌های اهالی را در سال ۱۳۴۳ خریداری نمود و اهالی در روستاهای نجارکلا، شورکاب، ناران و کلاک که امروزه در محدودهٔ شهری هستند ساکن شدند. لتیان، گارکلو (گهواره کلو یا زینکوه محله نیز می‌گفتند زیرا در پای کوه زینکوه‌است) و ده سید روستاهای زیر آب رفته هستند.

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خورشیدی.

1. ↑ «جمعبت شمیران».
2. ↑ «نقشه توپوگرافی شهر لواسان».
3. ↑ «لواسان نامزد شهر ایمن ایران».

http://fa.wikipedia.org