بازار گردي؛ آفت حج و زيارت ايرانيان    

بازارگردي؛ آفت حج و زيارت ايرانيان

۱۰ آبان ۱۳۸۸
طبق يك نظرسنجي كه سال گذشته از حجاج ايراني انجام شد، 30 درصد وقت مفيد زايران ايراني در سفر حج براي بازارگردي و خريد سوغات تلف مي‌شود.

گستردگي بازارگردي و خريد سوغات توسط زايران ايراني به حدي رسيده است كه اغلب فروشنده‌ها در مغازه‌هاي اطراف حرمين، فارسي ياد گرفته‌اند و چمدانهاي بزرگ كاروانهاي ايراني و ايرانيان با كيسه‌هاي مملو از كالا، انگشت‌نما و گاهي سوژه تمسخر و مضحكه ساكنان مكه و مدينه و معتمرين و حجاج ديگر كشورها مي‌شود.

يك بررسي در عمره 88 درباره محتواي سوغات زايران ايراني و غير ايراني نشان داد كه مهمترين سوغات تهيه شده توسط زايران غيرايراني از بازار عربستان به ترتيب آب زمزم،‌خرما، جانماز ، تسبيح و برديماني بوده است اما مهمترين سوغات تهيه شده توسط زايران ايراني به ترتيب پارچه، پوشاك، اسباب بازي ، ساعت مچي و دوربين بوده است، يعني كالاهايي كه ارزش معنوي خاصي ندارند و اغلب در بازار تهران ارزانتر هم هستند.

بسياري از زايران ايراني با ديدن انبوه كالاها و زرق و برق بازارها و فروشگاه‌هاي بزرگ و جديد مكه و مدينه، تصور مي‌كنند كه قيمت اين كالاها به خصوص پارچه و پوشاك در بازار عربستان ارزانتر از ايران است.

پارچه چادرمشكي مشهورترين كالايي است كه ظاهرا در بازار عربستان بسيار ارزانتر از بازار ايران به نظر ميرسد.

در اواخر مرداد 88 يعني زماني كه اعزام كاروانهاي ايراني به عمره پايان مي‌رسيد و بازارهاي مدينه از خريدار خالي مي‌شود،  يك قواري 5 متري مرغوب‌ترين چادر مشكي (با مارك ميتسوبيشي الگانس) در بازار اسواق الحرام در مجاور مسجد النبي به پايين ترين نرخ ممكن (قواره‌اي 48 هزار تومان) رسيد. همه در نگاه اول تصور مي كنند اين قيمت بسيار ارزان است اما پارچه الگانسي كه در تهران قواره اي 80 تا 100 هزار تومان عرضه مي‌شود از نظر كيفيت و مرغوبيت با الگانس موجود در بازار مدينه تفاوت فاحشي دارد و فروشندگان پارچه در بازار تهران، الگانس‌هاي مدينه را 30 هزار تومان هم از زاير بيچاره نمي‌خرند! پارچه‌اي كه در بازارهاي مدينه قواره‌اي 50 تا 75 هزار تومان به زاير ايراني فروخته مي‌شود.

بازارگردي، چانه‌زني با فروشنده‌ها توسط برخي زايران ايراني در مكه و مدينه، نه فقط باعث هتك آبروي ملت ايران مي‌شود، بلكه دردسرهاي فراواني براي خود زاير دارد. از تلف‌شدن وقت و خستگي گرفته تا پرت شدن حواس. چند زاير خانم مي‌گفتند كه حتي در مسجد الحرام و هنگام نماز هم فكرشان مشغول اين است كه براي چه كسي هنوز سوغاتي نخريده‌اند و آيا فلاني از سوغاتي كه برايش خريده‌اند، راضي خواهد شد يا نه ؟!

اغلب زايران ايراني ، توقع اطرافيان و فرهنگ سوغاتي خواهي در مقابل ارايه توراهي و «جا خالي باش» را دليل اصلي بازار گردي و افراط در خريد سوغات توسط زايران ايراني عنوان مي‌كنند و معتقدند زايران ايراني به دليل اين فرهنگ ناچارند براي خريد سوغات وقت زيادي در بازارهاي مكه و مدينه صرف كنند.

بجز امور حج و زيارت صدا و سيما و بعثه رهبري، متاسفانه ديگر دستگاه‌هاي مرتبط با حج براي اصلاح اين فرهنگ نه تنها هيچ اقدام موثري انجام نمي‌دهند، بلكه عملا زايران را به خريد سوغاتي بيشتر تشويق هم مي‌كنند. مثلا بانك مركزي براي خروج ارز همراه مسافر محدوديتي قايل نيست، حتي يك بانك دولتي با ارايه زاير كارت عملا حجاج را به بردن پول نقد به عربستان تشويق هم مي‌كند. هواپيمايي نيز براي محدود كردن حجم بار همراه مسافر جدي نيست و از همه بدتر گمرك مربوط به حجاج كه تعطيل است.

اين جمله آخر را به اغراق نگفتم، بلكه مستندي* كه در جريان سفر عمره‌ام در مرداد 88 براي امور حج و زيارت صدا و سيما ساختم، عملا نشان مي‌دهد كه گمرك فرودگاه مهرآباد (حداقل در آن مقطع) ، نظارتي – دقيقتر بگويم هيچ نظارتي – بر كيفيت و كميت و محتواي كالاهاي همراه مسافر ايراني ندارد. در حالي كه اگر گمرك و هواپيمايي در وزن و حجم بار همراه مسافر سختگيري و محدوديت ايجاد كنند، مي توان در مدت كوتاهي فرهنگ نادرست سوغاتي خواهي از زايران را در ميان خانواده‌ها و اطرافيان زايران ايراني ، اصلاح كرد.

علاوه بر اين، مدت سفر زيارتي عمره نيز هر چند اخيرا از 14 روز به 12 روز كاهش يافته ولي هنوز به نظر طولاني مي‌رسد، چنانچه زايران در سفر عمره مثلا 3 روز در مدينه و 4 روز در مكه باشند، بيشتر قدر فرصت گرانبها و زودگذر در اين دو بلد مقدس را خواهند دانست و وقت كمتري به بازارگردي اختصاص خواهند داد نوبت و صف طولاني تشرف نيز كوتاه تر خواهد شد.

*اين مجموعه مستند تلويزيوني با نام «سوغات زيارت» به سفارش امور حج و زيارت صدا و سيما ساخته شده و احتمالا در شبهاي آينده از شبكه هاي سراسري و استاني پخش خواهد شد. سري قبلي اين مجموعه با عنوان «بهترين سوغات»، طي سفر تمتع سال 1386 ساخته و چندين با از شبكه هاي مختلف سيما پخش شده است.

http://alef.ir/1388/content/view/56263